ค้นคำว่า ธรรม ในพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์

ธรรม แปล ว่า  ปางรำพึง เป็นพระประจำวันศุกร์ โดยคำว่า รำพึง ตรงกับความหมายว่า ครุ่นคิด ตรึกตรอง ใคร่ครวญถึงเรื่องราวต่างๆ ซึ่งในครั้งนั้น เมื่อพระพุทธเจ้าทรงตรัสรู้แล้ว ก็ทรงคิดพิจารณาว่าธรรมที่ 'ปฏิบัติธรรม' หมายถึงอะไร? คำว่า 'ธรรม' หรือ 'ธรรมะ' มีความหมายหลายนัยเหมือนกัน ฉะนั้นการปฏิบัติธรรมก็คือ ธรรมที่เราได้เรียนมาได้ศึกษามาแล้ว ก็เป็นแค่ความทรงจำ

คือนิพพานปรากฏขึ้นต่อหน้าต่อตาแล้ว ใช้คำว่า “ปรากฏ” ไม่ใช่ “เกิด” มันมีอยู่แล้วแต่เราไม่เห็น ตอนที่เราหมดตัณหานั่นล่ะ นิพพานคือความสิ้นตัณหา บางทีท่านก็ใช้คำว่า จริยธรรม คำว่า จริยธรรม แยกออกเป็น จริย + ธรรม ซึ่งคำว่า จริย หมายถึง ความประพฤติหรือกิริยาที่ควรประพฤติ ส่วนคำว่า ธรรม มีความหมายหลายประการ เช่น คุณความดี,

ความหมายที่ ๑ ธรรม คือตัวธรรมชาติ ที่ปรากฏอยู่ จะเป็นรูปธรรม นามธรรม จะเป็นเหตุ หรือจะเป็นผล หรือจะเป็นกิริยาอาการ ที่เปลี่ยนแปลงหมุนเวียนก็ตาม นี้เรียกว่าปรากฏการณ์ที่ปรากฏอยู่ เรียกว่าธรรมทั้งนั้น ทั้งที่มนุษย์จะรู้จักหรือจะไม่รู้จักก็ตาม ขอให้ถือเป็นความรู้ที่เพิ่งจะได้ยินใหม่วันนี้ก็ตามใจ ว่าสิ่งที่เรียกว่าธรรมนั้นคือทุกสิ่ง และเพื่อเข้าใจความหมายของคําว่าทุกสิ่ง เราแจกออกไปได้เป็นว่า ๑